Prostaatkanker1

Een hoge PSA waarde: wat nu?

12-06-2022

Een verhoogde PSA-waarde (prostaat specifiek antigen) kan een aanwijzing zijn voor prostaatkanker, maar ook bij goedaardige prostaatvergroting zijn verhoogde waarden mogelijk. Voor de juiste interpretatie van de PSA-waarde zijn er gelukkig een aantal hulpmiddelen.

Hulpmiddelen voor de interpretatie van de PSA-waarde

De bepaling van het prostaat specifiek antigen (PSA) is de laatste decennia niet meer weg te denken uit het diagnostische landschap. Het wordt gebruikt voor zowel screening als diagnose en follow-up. In de praktijk worden we vaak geconfronteerd met borderline verhoogde resultaten. Die kunnen op een tumor wijzen, maar ook op een goedaardige prostaatvergroting (benign prostatic hypertrophy of BPH).

Een aantal hulpmiddelen kunnen evenwel helpen bij het juist interpreteren van verhoogde PSA-waarden:

  • Zorgen voor een goede pre-analytiek
  • Gebruikmaken van leeftijdsafhankelijke referentiewaarden
  • Meten van PSA-snelheid
  • Meten van verhouding vrij/totaal PSA
  • Meten van PSA-dichtheid

Hulpmiddel 1: goede pre-analytiek

Wanneer de bloedafname volgt na een rectaal toucher of zelfs na een gezond fietstochtje kan de PSA-waarde gevoelig oplopen. De geassocieerde prostaatmassage kan voor een extra hoeveelheid PSA in de bloedbaan zorgen, wat de interpretatie van de test sterk kan bemoeilijken.

Hulpmiddel 2: leeftijdsafhankelijke referentiewaarden

Door de fysiologische toename van het prostaatvolume nemen ook de PSA-referentiewaarden toe in functie van de leeftijd.

Labo Maenhout maakt gebruik van leeftijdsafhankelijke referentiewaarden (per levensdecade).

Hulpmiddel 3: PSA-snelheid

Wanneer de PSA-waarde met meer dan 0,75 ng/ml/jaar toeneemt, spreken we over een toegenomen PSA-snelheid (of PSA velocity). Als alternatieve grootheid wordt soms wel de verdubbelingstijd (doubling time) gehanteerd, in het bijzonder na prostatectomie.

De door Labo Maenhout gebruikte software laat toe om de PSA-snelheid bij individuele patiënten te rapporteren.

Hulpmiddel 4: verhouding vrij/totaal PSA

In de grijze zone (4 - 10 ng/m) kan op basis van de verhouding vrij/totaal PSA een beter onderscheid gemaakt worden tussen BPH en prostaatkanker. Hoe lager de verhouding vrij PSA/totaal PSA, hoe hoger het risico op prostaatkanker.

Deze test wordt aangeboden door Labo Maenhout en kan op spijtserum worden verricht.

Hulpmiddel 5: PSA-dichtheid

De PSA-dichtheid (of PSA density) wordt berekend door de serum PSA-waarde te delen door het prostaatvolume (in ml, gegeven bekomen door echografie). De uitkomst van deze berekening kan helpen om het onderscheid te maken tussen prostaatkanker en BPH.