Screening naar colorectale kanker naast bevolkingsonderzoek: zinvol?

12-07-2016

In Vlaanderen krijgen jaarlijks 5000 patiënten de diagnose van colorectale kanker (CRC). 34% van de patiënten sterft ten gevolge van deze aandoening.

Wanneer is er een verhoogd risico op CRC?

Symptomen van CRC treden meestal pas laattijdig op. Een patiënt heeft een verhoogd risico op CRC als hij zich presenteert met:

• een combinatie van rectaal bloedverlies met lossere stoelgang en/of verhoogde stoelgangfrequentie die langer dan 6 weken duurt
• veranderingen in stoelgangpatroon (diarree, constipatie, consistentie), langer durend dan 6 weken, ook zonder rectaal bloedverlies
• rectaal bloedverlies zonder anale symptomen
• anaal bloedverlies bij mensen ouder dan 60 jaar

Bij deze patiënten is onmiddellijk colonoscopisch onderzoek aangewezen. Bij andere patiënten kan gescreend worden op CRC door middel van het opsporen van Fecaal Occult Bloed (FOB). Dit gebeurt best vanaf de leeftijd van 50 jaar, en zeker tot de leeftijd van 75 jaar (de incidentie stijgt met de leeftijd).

Zijn risicofactoren aanwezig?

Bij iedere patiënt vanaf 40 jaar moet worden nagegaan of risicofactoren op CRC (persoonlijke antecedenten van CRC of poliepen, ziekte van Chrohn of colitis ulcerosa gedurende meer dan 8 jaar, familiale belasting, acromegalie of ureterosigmodostomie) aanwezig zijn. Bij aanwezigheid van deze risicofactoren is de FOB-test geen aangewezen screeningsmethode.

Sinds 2013 organiseert de Vlaamse overheid een tweejaarlijks bevolkingsonderzoek naar CRC bij patiënten tussen 56 en 74 jaar (zonder verhoogd risico). Patiënten tussen 50 en 55 jaar en ouder dan 74 jaar worden hier niet voor uitgenodigd. Deze patiënten kunnen via de huisarts opgevolgd worden door middel van een FOB-test. Ook wordt het bevolkingsonderzoek slechts tweejaarlijks georganiseerd, terwijl studies hebben aangetoond dat jaarlijks screenen meer tumoren opspoort in een vroegtijdig stadium. Daarom kan het zinvol zijn om toch jaarlijks te screenen met de FOB-test.

Bij een positief resultaat voor FOB wordt de patiënt doorverwezen voor een colonoscopie. De kans op een positieve FOB-test is 1/20. De kans op CRC bij een positieve FOB-test is 1/10 tot 1/12.

Opgelet voor vals-negatieve en vals-positieve resultaten

Vals-negatieve resultaten kunnen voorkomen, omdat occult bloed is niet permanent aanwezig is in stoelgang bij CRC (sporadische bloedingen) en omdat de test slechts op een klein deeltje van het stoelgangsstaal gebeurt. Afname van meerdere stalen op verschillende dagen verhoogt de detectiekans.

Vals-positieve resultaten worden veroorzaakt door bijmenging van bloed van andere origine. Daarom mag deze test niet uitgevoerd worden tijdens de menstruatieperiode, bij bloedende aambeien en fissuren, of tijdens periodes waarin bloed in urine aanwezig is. Ook medicatie die gastro-intestinale bloedingen kan veroorzaken, kunnen vals-positieve resultaten veroorzaken. Daarom dienen NSAID’s en acetylsalicylzuur (indien meer dan 1 volwassen aspirine per dag) gestopt te worden 7 dagen voor de screening. Het stoppen van anticoagulantia wordt niet aanbevolen. Dieetadvies is ook niet nodig voor het type FOB-test dat gebruikt bij Labo Maenhout. Bij de staalname wordt contact met toiletwater best vermeden.

De FOB-test is RIZIV-terugbetaald. Indien gewenst kunnen wij u voorgevulde zakjes bezorgen met daarin 2 faecespotjes (bestel hier; staalname op 2 verschillende dagen) en een voorgedrukt aanvraagformulier met afname-instructies. Deze zakjes kunnen meegegeven worden met de patiënt.