Het respiratoir seizoen: een onschuldige hoest?

07-11-2016

Bovenste versus onderste luchtweginfecties

Met de start van het respiratoir seizoen is hoest de meest voorkomende klacht in de huisartsenpraktijk: in België presenteert 1 op 10 patiënten zich met hoest. In 3 op 4 gevallen worden luchtweginfecties (LWIs) gediagnosticeerd. Hierbij is onderscheid met een niet-infectieuze etiologie (allergie, tabaksrook, astma, reflux, airconditioning, veelvuldig schrapen van de keel, …) niet altijd eenvoudig. Traditioneel wordt onderscheid gemaakt tussen bovenste- (BLWIs; rhinitis, rhinosinusitus, faryngitis, tonsillitis, otitis media) en ondersteluchtweginfecties (OLWIs; tracheïtis, acute bronchitis, bronchiolitis, pneumonie). Verwekkers kunnen viraal of bacterieel zijn:

BLWI	Voornamelijk viraal
OLWI (Tracheo)bronchitis	Meestal viraal: -Rhino- en Coronavirussen -Influenza- en parainfluenzavirus -Adenovirus -Respiratoir Syncytiaal Virus (RSV) Ook bacterieel -Bordetella pertussis -Mycoplasma en Chlamydia pneumoniae
Pneumonie	Meestal bacterieel (70-80%): -Streptococcus pneumoniae (>80%) -Haemophilus influenzae (5-15%) -Staphylococcus aureus (2-5%) -Legionella pneumophila -Mycoplasma pneumoniae Minder viraal

Virale infecties zijn in het algemeen zelflimiterend, maar kunnen wel voorbeschikken tot bacteriële surinfecties. Slechts bij ongeveer de helft van de OLWIs kan een vermoedelijke verwekker worden gevonden. Nochtans kan het aantonen van de verwekker belangrijk zijn voor het instellen van correcte therapie en beleid. Voor de ‘typische’ bacteriële verwekkers kan klassieke kweek op sputum de verwekker aantonen, voor de ‘atypische’ verwekkers en belangrijke virussen bieden wij specifieke detectiemethoden aan.

Kinkhoest

Kinkhoest wordt veroorzaakt door Bordetella pertussis. Denk aan deze verwekker bij presentatie met de typerende hoestbuien, tijdens epidemieën en bij patiënten met ernstig hoesten die contact hebben gehad met patiënten met bewezen kinkhoest. Aanvullend onderzoek wordt aanbevolen bij vermoeden van kinkhoest bij een patiënt in een gezin met niet-gevaccineerde of onvolledig gevaccineerde kinderen < 1 jaar of met een vrouw die > 34 weken zwanger is. Bij kinderen < 1 jaar of hoest die korter dan 3 weken duurt, geniet PCR op keelwisser of sputum de voorkeur voor diagnostiek (geen RIZIV terugbetaling; €20 rekening patiënt).

Mycoplasma pneumoniae

Mycoplasma pneumoniae wordt klassiek tot de ‘atypische’ verwekkers van pneumonie gerekend en kan ook een (doorgaans) milde, zelflimiterende bronchitis veroorzaken. Voor detectie van deze verwekker voeren wij sinds kort een PCR uit op keelwisser of sputum (geen RIZIV terugbetaling; €20 rekening patiënt). Deze techniek heeft als voordeel dat snel en accuraat een acute infectie kan worden vastgesteld of uitgesloten. Serologie voor deze verwekker is namelijk niet altijd makkelijk interpreteerbaar, aangezien bij volwassenen de IgM respons achterwege kan blijven.

Chlamydia pneumoniae

Chlamydia pneumoniae veroorzaakt een gelijkaardig klinisch beeld als M. pneumoniae. Voor opsporen van deze pathogeen starten wij binnenkort met IgA en IgM serologie. Bij een primaire infectie worden binnen 3 weken IgM antilichamen gevormd. Na 6 weken zijn IgA antilichamen detecteerbaar. Hoge titers van IgA antilichamen wijzen op een chronische of recurrente infectie. IgG antilichamen duiden op een doorgemaakte infectie, maar worden slechts bij 30-50% van de patiënten gevormd; daardoor hebben ze in de praktijk slechts beperkt nut.

Griep of influenza

Voor Influenza type A en B en Respiratoir Syncytiaal Virus (RSV) voeren wij nog steeds de antigen sneltest op neuswisser uit. Ook voor Legionella pneumophila wordt een antigen sneltest op urine uitgevoerd.

Een overzicht

Uiteraard dienen onderstaande analyses gericht aangevraagd worden, dus slechts bij klinisch vermoeden (specifiek ziektebeeld of epidemie/geclusterde gevallen) of wanneer geen andere verwekkers kunnen worden aangetoond en ingestelde (empirische) therapie geen verbetering brengt.

Pathogeen	Test	Staaltype
Bordetella pertussis	PCR (€20 rekening patiënt)	Keelwisser (E-swab) Sputum (CAVE staalkwaliteit!)
Mycoplasma pneumoniae	PCR (€20 rekening patiënt)	Keelwisser (E-swab) Sputum (CAVE staalkwaliteit!)
	(IgM en IgG serologie)	(Serum)
Chlamydia pneumoniae	IgM en IgA serologie	Serum
Influenza A en B	Antigen sneltest	Neuswisser (E-swab)
Respiratoir Syncytiaal Virus (RSV)	Antigen sneltest	Neuswisser (E-swab)
Legionella pneumophila	Antigen sneltest	Urine

Lees hier wat we nog doen voor artsen.